Podcast của Andrew Huberman là nơi bàn về khoa học và các công cụ khoa học cho cuộc sống hàng ngày.
Kiến thức giờ quá nhiều, t phải có cách ghi chú lại. Nhưng mà viết ra giấy thì t chẳng bao giờ chịu đọc nên t viết lên xam, nơi t khá bị nghiện gần đây. Tml giỏi ghi chép thì bày giúp t nhé, cảm ơn nhiều lăm. Hiện tại, t sẽ dịch lại hoàn toàn nội dung cũ, dù hơi nhiều chữ, nhưng là sự tôn trọng nội dung nguyên gốc của tác giả. Hơn nữa, chắt lọc kiến thức là một công việc tự thân.
Andrew Huberman là một giáo sư về neurobiology (sinh học thần kinh) và ophthalmology (mắt) tại Stanford School of Medicine (Trường Dược Stanford). Podcast #1 bàn về danh sách các thành phần của hệ thần kinh.
Giới thiệu:
Hệ thần kinh là những thứ tạo nên mọi thứ trong trải nghiệm sống của bạn, từ cái bạn nghĩ, cái bạn cảm nhận, cái bạn tưởng tượng, cái bạn đạt được, từ khi bạn được sinh ra đến khi bạn chết đi. Kiến thức về hệ thần kinh rất kỳ diệu, nó có một lịch sử, nhờ nó ta có nhiều khám phá về kỹ thuật, quân sự, tôn giáo và triết học. Hệ thần kinh sẽ được giới thiệu qua lăng kính của đời sống và của lịch sử khám phá ra hệ thần kinh. Kết thúc podcast, bạn sẽ hiểu hơn về cách bạn vận hành và làm sao để ứng dụng những kiến thức đó. Sẽ có một vài chuyện để nói, về những người đã khám phá ra tri thức đó. Sẽ có một chút ngôn ngữ kỹ thuật, chẳng tránh được. Nhưng sau cùng, bạn sẽ có trong tay lượng kiến thức tương đương với một kỳ học về hệ thần kinh và cách con người hoạt động.
Một số điểm cần làm rõ trước khi bắt đầu: Thứ nhất, tôi không phải một bác sỹ, tôi không kê đơn. Tôi là một giáo sư, nên đôi khi tôi giảng, thực ra tôi giảng khá là nhiều thứ. Ta sẽ nói về một số chức năng cơ bản của hệ thần kinh, các thành phần, v.v. nhưng ta cũng sẽ nói về cách để ứng dụng những kiến thức đó. Tức là, sức khoẻ của bạn, là trách nhiệm của bạn. Nên bất cứ khi nào ta nói về những công cụ, xin hãy sàng lọc nó qua bộ lọc trách nhiệm. Nói chuyện với một chuyên gia chăm sóc sức khoẻ, nếu bạn định thử các công cụ hoặc bài tập mới, và xin hãy khôn ngoan khi theo đuổi các công cụ mới này. Và tôi cũng muốn nhấn mạnh rằng, podcast này và những thứ khác tôi làm trên truyền thông xã hội là mục tiêu cá nhân muốn mang thông tin người dùng miễn phí
đến công chúng. Nó tách biệt với vai trò của tôi ở Stanford University (Đại học Stanford). Trên tinh thần đó, tôi [quảng cáo]
Hệ thần kinh là gì?
Hãy nói về hệ thần kinh. Lý do tôi nói hệ thần kinh thay vì não là vì não bộ thật ra chỉ là một phần của một thứ lớn hơn, thành thật mà nói, quan trọng hơn, thứ mà ta gọi là hệ thần kinh. Hệ thần kinh bao gồm não, tuỷ sống (spinal cord) và tất cả những kết nối giữa não và tuỷ sống và các cơ quan trong cơ thể. Nó cũng bao gồm, rất quan trọng này, mọi kết nối từ các cơ quan, trở lại tuỷ sống và não. Nên cách để liên tưởng về cách thức mà bạn hoạt động ở mọi mức độ; từ khoảnh khắc bạn được sinh ra đến ngày bạn chết, mọi thứ bạn nghĩ, nhớ, cảm nhận và tưởng tượng; là: hệ thần kinh là một vòng lặp liên tục của những liên lạc giữa não, tuỷ sống và cơ thể, và cơ thế, tuỷ sống và não. Thật ra, ta thậm chí không thể phân tách chúng, nó là một vòng lặp liên tục. Có thể bạn từng nghe về dải Mobius, dải Mobius kiểu như một hình dạng bất khả mà ở đó, dù có nhìn nó từ góc độ nào thì cùng không thể chỉ ra nó bắt đầu và kết thúc ở đâu.
Đó chính xác là cách mà hệ thần kinh được xây dựng. Đó là cấu trúc cho phép bạn, ví dụ, tạo ra tế bào miễn dịch để diệt sự nhiễm trùng. Hầu hết mọi người chỉ nghĩ về nó như một chức năng của hệ miễn dịch, nhưng thực ra là hệ thần kinh ra lệnh cho những cơ quan như lá lách (spleen) tạo ra tế bào bạch huyết (killer cell), thứ sẽ săn lùng vi khuẩn và virus ngoại lai và nuốt lấy chúng. Giả dụ khi bạn bị đau bụng, dĩ nhiên bạn thấy đau ở bụng nhưng thực ra là hệ thần kinh gây ra cơn đau bụng. Khía cạnh đau là một đặc trưng của hệ thần kinh. Nên khi ta nói về trải nghiệm hay nói về thay đổi bản thân theo bất cứ cách nào, thực sự ta cần nghĩ về hệ thần kinh trước. Là công bằng khi nói rằng, hệ thần kinh chi phối mọi hệ sinh học (biological system) khác trong cơ thể, và nó cũng bị ảnh hưởng bởi những hệ sinh học khác.
Vậy nên, nếu ta nói về hệ thần kinh, ta cần nói chi tiết hơn. Nó không chỉ là một vòng lặp khổng lồ của những dây dẫn. Thật ra, có một câu chuyện thú vị về điều này. Vào thời chuyển giao giữa những năm 1800 và những năm 1900, người ta từng tin rằng hệ thần kinh chỉ là một tế bào khổng lồ. Nhưng có hai người, tên thì không quá quan trọng, nhưng để công bằng với khám phá quan trọng của họ, là Ramon y Cajal, một người Tây Ban Nha, và Camillo Golgi, một người Ý, đã khám phá ra cách để gán nhãn, hay, nhuộm màu hệ thần kinh, bằng cách này khám phá ra rằng, thật ra con người được tạo ra bởi hàng nghìn tỷ tế bào nhỏ - tế bào thần kinh, gọi là neuron. Đó là bản chất của neuron, nó chỉ là một tế bào thần kinh. Họ cũng thấy rằng những tế bào thần kinh đó không chạm vào nhau, thực ra chúng bị phân chia bởi những khoảng nhỏ. Và những khoảng nhỏ đó, có thể bạn đã nghe rồi, được gọi là synapses. Các synapse là nơi những hoá chất từ một neuron, kiểu như được khạc ra hoặc bị nôn vào. Sau đó, tế bào thần kinh tiếp theo phát hiện các hoá chất đó, và sau đó truyền điện dọc theo chiều dài của nó tới tế bào thần kinh tiếp theo, và cứ thế.
Nên thực ra, cách để liên tưởng đến cơ thể của bạn, suy nghĩ của bạn, và tâm trí của bạn là: bạn là một dòng chảy điện. Không có gì bí ẩn ở đây cả. Bạn là một dòng chảy điện giữa những tế bào thần kinh khác nhau. Và phụ thuộc vào việc tế bào thần kinh nào hoạt động, bạn có thể nâng tay lên hoặc hạ tay xuống. Bạn có thể nhìn một thứ gì đó và thấy nó màu đỏ, hoặc nhìn một thứ gì đó và thấy nó màu lục. Tất cả phụ thuộc vào việc tế bào thần kinh nào được kích hoạt về điện tại một thời điểm cụ thể. Ví dụ về việc cảm nhận đỏ hoặc lục là một ví dụ đặc biệt hay. Vì rất thường xuyên, trải nghiệm của ta về thế giới, tưởng như những thứ đó xảy ra bên ngoài ta, thật ra lại xảy ra bên trong ta. Nhưng ngôn ngữ của hệ thần kinh chỉ là điện. Nó chỉ như là một kiểu mã Morse, hay là âm tiết, từ ngữ, phụ âm, nguyên âm của một ngôn ngữ. Nó chỉ phụ thuộc vào cách mà chúng được ghép lại, theo thứ tự nào.
Deja Vu
Điều đó đưa ta tới vấn đề về cách thức mà hệ thần kinh hoạt động. Cách để liên tưởng đến cách thức mà hệ thần kinh hoạt động là: trải nghiệm của ta, ký ức của ta, mọi thứ, giống như là những phím đàn trên một chiếc piano, được chơi theo một thứ tự cụ thể. Nếu tôi chơi các phím đàn trên piano theo một thứ tự nhất định, với một độ mạnh nhất định, đó là một bài nhạc. Ta có thể có liên tưởng tương tự với trải nghiệm. Không phải phím đàn, A trưởng hay E thứ, là bài nhạc. Đó chỉ là một thành phần của bài nhạc. Nên khi bạn nghe là, ví dụ, có một vùng não gọi là hồi hải mã (hippocampus) liên quan tới trí nhớ. Nó có liên quan tới trí nhớ, nhưng không phải là ký ức được lưu trữ ở đó, như kiểu thành các câu. Chúng được lưu trữ ở đó như những mẫu hình điện trong các neuron, khi mẫu hình đó được lặp lại, bạn có cảm giác như thể mình cảm nhận ký ức một lần nữa. Thực tế, deja vu, cảm giác rằng cái mà bạn đang trải nghiệm thật thân thuộc và giống như một thứ bạn đã trải nghiệm trước đây, thuần tuý là những neuron được kích hoạt trong một tình huống, nay lại được kích hoạt trong cùng tình huống đó. Nên nó thật ra chỉ như là nghe lại một bài nhạc, có thể không phải được chơi trên piano, mà lần tới là ở trên guitar cổ điển. Có thứ gì đó giông giống ở bài nhạc đó, dù nó được chơi ở hai nhạc cụ khác nhau. Nên tôi nghĩ là việc mọi người hiểu về những thành phần của hệ thần kinh và rằng nó bao gồm nhiều thứ hơn là chỉ bộ não, và rằng có những thứ - neuron và synapse, là rất quan trọng. Nhưng thực sự, hoạt động điện của những neuron đó chính là thứ chi phối trải nghiệm của chúng ta.
Cách mà chiến tranh, súng và xà phòng dạy ta hiểu biết về bộ não
Nếu những năm đầu 1900 là khi neuron được khám phá, hẳn nhiên là nhiều điều đã xảy ra kể từ khi đó. Và giữa những năm đầu 1900 và hiện tại, có một số sự kiện quan trọng đã xảy ra, chúng đã mang đến sự hiểu biết sâu sắc về cách thức hệ thần kinh hoạt động. Một trong những ví dụ gây ngạc nhiên là chiến tranh. Như mọi người đã biết, trong chiến tranh, mọi người bị bắn và thường sẽ chết, nhưng nhiều người bị bắn mà không chết. Trong thế chiến I, có một số thay đổi trong pháo binh, trong đạn dược. Thay đổi được tạo ra vì một tình huống, trong đó viên đạn đi vào cơ thể và não ở những vị trí rất rời rạc, và đi ra bên kia cơ thể hoặc não, và cũng tạo ra một lỗ rất nhỏ tại nơi nó đi ra. Và vì thế, làm cho rất nhiều thương tổn (lesion) tự nhiên xuất hiện trong hệ thần kinh. Không như những năm trước, khi mà pháo tạo ra lỗ hổng to khi đạn nổ qua não hoặc cơ thể, nếu những cái lỗ rất rời rạc, chúng đi vào từ một điểm và đi ra ở một điểm khác, chúng sẽ lấy đi, hay phá huỷ những phần rất rời rạc của mô thần kinh, của hệ thần kinh. Nên là người ta quay về từ chiến tranh, với lỗ trong não, và ở phần khác của hệ thần kinh, ở những nơi nằm giới hạn trong những vị trí rất cụ thể. Cùng với đó, đã có một số tiến bộ trong việc làm sạch vết thương, nên nhiều người sống sót hơn. Ý nghĩa của điều này là: những nhà thần kinh học giờ có một bộ những bệnh nhân, trở về và có lỗ ở những vị trí rất cụ thể trong não. Và học sẽ nói những thứ như, "Ờ, tôi có thể nhận ra mặt nhưng không thể nhận ra đó là mặt của ai. Tôi biết đó là một khuôn mặt nhưng không biết đó là mặt của ai". Sau khi người đó chết, nhà thần kinh học sẽ khám phá ra rằng "Ah, tôi có 10 bệnh nhân đều nói rằng họ không thể nhận ra khuôn mặt, và họ đều có lỗ đạn xuyên qua một vùng cụ thể trong não. Và đó là cách mà ta biết về cách mà những vùng cụ thể trong não, như hồi hải mã, hoạt động. Thật ta, có một số ví dụ tuyệt vời hơn, là khi người ta trở về và họ, ví dụ, nói năng lắp bắp, trong khi đó trước đó họ có thể nói bình thường. Và dù họ nói lắp bắp, họ có thể hiểu ngôn ngữ một cách hoàn hảo. Đó là cách mà ta biết rằng khả năng nói và ngôn ngữ thật ra được điều khiển bởi những phần khác nhau của hệ thần kinh. Và có rất nhiều ví dụ như vậy.
Sửa lần cuối:
