Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Người di cư dùng thang và kìm cắt dây để vượt qua hàng rào cao 5,5 mét do Ba Lan dựng vào năm 2022
- Tác giả,Jasmin Dyer
- Vai trò,BBC World Service
- 7 tháng 3 2025
Chúng tôi gặp nhau tại một công viên yên tĩnh, rợp bóng cây ở một trong những thành phố lớn nhất của Ba Lan.
Dawit nhút nhát và nói năng nhỏ nhẹ, mặc áo khoác phao màu vàng và đen có mũ trùm đầu để chống chọi với thời tiết lạnh giá.
Anh ta kể với tôi rằng anh ta bỏ trốn để thoát khỏi lệnh bắt lính và đã trả gần 7.000 đô la Mỹ cho những kẻ buôn người để giúp đến Ba Lan qua ngả Nga và Belarus.
Dawit là một trong số hàng chục ngàn người đã vượt biên giới Belarus-Ba Lan bất hợp pháp kể từ khi cuộc khủng hoảng bắt đầu vào năm 2021.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Dawit muốn ở lại Ba Lan nhưng cho biết nhiều người di cư khác mà anh gặp trong suốt hành trình đều có mục tiêu đến Vương quốc Anh
Vùng biên giới ấy được bao phủ bởi một cánh rừng, là một trong những tàn tích cuối cùng của khu rừng nguyên sinh rộng lớn từng bao phủ châu Âu.
Rừng Białowieża là một di sản được UNESCO công nhận – một khu vực được bảo vệ về mặt môi trường.
Hiện nay, khu rừng đang được sử dụng làm một tuyến đường nhập cư trái phép vào Liên minh châu Âu.
Xuyên qua khu rừng là một hàng rào dài gần 200km, được chính phủ Ba Lan dựng lên vào năm 2022 nhằm củng cố biên giới của họ cũng như của toàn châu Âu.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Có gần 30.000 lượt người tìm cách vượt biên giới từ Belarus vào Ba Lan vào năm 2024
Lực lượng biên phòng Ba Lan tuần tra ngày đêm bằng cách đi bộ, đi xe Humvee và xe bọc thép chở quân. Họ giám sát trên không bằng thiết bị bay không người lái đặc chủng.
Mặc quân phục, Michal Bura, một sĩ quan biên phòng, dẫn tôi đi dọc theo hàng rào cao hơn 5 mét.
Những cọc rào nhọn hoắt lấp lánh dưới ánh nắng mùa đông rực rỡ.
"Chúng tôi phải đi trước những kẻ buôn lậu người một bước. Chúng tôi cần đi trước kẻ thù của mình một bước," ông nói.
Bura cũng liệt lính biên phòng Belarus vào trong số những kẻ thù đó.
"Lính gác ở phía (Belarus) đang bắt tay với dân di cư bất hợp pháp."
"Họ chỉ cho những người này nơi có thể vượt biên trái phép. Họ cung cấp cho người di cư những thiết bị cần thiết như thang và kìm cắt dây," ông nói.
Nhưng chính quyền Ba Lan cũng bị cáo buộc có hành vi bất hợp pháp đối với người di cư.
Một báo cáo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền từ tháng 1/2024 phát hiện ra rằng chính quyền Ba Lan đã "buộc những người tìm cách nhập cảnh vào đất nước này, một cách bất hợp pháp và đôi khi là bạo lực, trở lại Belarus mà không cân nhắc đến nhu cầu được bảo vệ của họ".
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Lực lượng Biên phòng Ba Lan đã tăng cường sự hiện diện tại biên giới. Họ sử dụng drone và tuần tra cả bằng đi bộ lẫn trên các xe bọc thép chở quân
Sau khi châu Âu áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn hơn sau cuộc bầu cử bị chỉ trích năm 2020 của Belarus, nhà lãnh đạo của nước này là Alexander Lukashenko cho biết ông ta sẽ không can thiệp nếu những người di cư - thường từ Trung Đông và châu Phi - đi đến biên giới Ba Lan một cách bất hợp pháp.
"Tôi đã nói với họ (EU) rằng tôi sẽ không giam giữ những người di cư ở biên giới, và nếu họ tiếp tục đến từ bây giờ, tôi vẫn sẽ không ngăn cản họ, vì họ không đến nước tôi, họ sẽ đến đất nước của quý vị," ông Lukashenko nói với BBC vào năm 2021.
Nhưng đây không chỉ đơn thuần là sự buông lỏng. Belarus bị cáo buộc đã tích cực khuyến khích người di cư sử dụng tuyến đường này để vào châu Âu.
Vào năm 2021, một công ty du lịch do chính phủ của Lukashenko điều hành đã bị Liên minh châu Âu trừng phạt vì tạo điều kiện cho dòng người di cư đổ về biên giới.
BBC đã tìm thấy bằng chứng cho thấy công ty du lịch này – Tsentrkurort – đã nộp đơn lên Bộ Ngoại giao Belarus vào năm 2021 để xin thị thực du lịch săn bắn cho một số công dân Iraq, bao gồm cả trẻ em mới chỉ 5 tuổi.
Loại thị thực này cho phép những người được cấp quyền lưu trú hợp pháp trong các khu vực được bảo vệ của rừng Białowieża thuộc Belarus, ngay sát biên giới Ba Lan.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Cuộc khủng hoảng di cư đang diễn ra khiến tính đa dạng sinh học của Rừng Bialowieza thay đổi
Biên phòng Belarus đã phủ nhận việc chủ động giúp người di cư vượt biên và chỉ cho BBC các tuyên bố trước đó của họ liên quan đến vấn đề an ninh biên giới.
"Kể từ khi tình hình di cư leo thang, Ủy ban Biên giới Nhà nước đã nhiều lần kêu gọi các quốc gia EU chú ý đến sự cần thiết của đối thoại mang tính xây dựng và việc 'khôi phục' các dự án hợp tác biên giới đã bị đình chỉ, bao gồm cả những dự án liên quan đến cuộc chiến chống di cư bất hợp pháp."
"Đáng tiếc là thay vì tham gia vào đối thoại mang tính xây dựng, các quốc gia EU láng giềng lại lựa chọn con đường quân sự hóa biên giới, đối đầu và phớt lờ các vấn đề hợp tác biên giới. Hiện nay, họ đang sử dụng các biện pháp cực đoan để giải quyết vấn đề di cư đang gia tăng."
Quan hệ biên giới Ba Lan-Belarus
Dòng người di cư tăng lên có nghĩa là mối quan hệ giữa những người được giao nhiệm vụ canh gác biên giới ở cả hai bên đã thay đổi đáng kể.Bura nói: "Vài năm trước… chúng tôi còn trò chuyện với họ, cùng nhau hút thuốc. Bây giờ chúng tôi chỉ quan sát nhau. Chúng tôi không có bất kỳ liên lạc nào với họ."
Bất chấp những nỗ lực gia tăng từ Ba Lan, vào năm 2024 đã có gần 30.000 nỗ lực vượt biên - con số cao thứ hai được ghi nhận kể từ khi cuộc khủng hoảng bắt đầu vào năm 2021.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Olga làm tình nguyện viên cho một tổ chức từ thiện giúp đỡ những người mới đến Ba Lan
'Nếu anh chạy, họ sẽ thả chó'
Khu rừng này rất rậm rạp và khắc nghiệt. Hàng rào thép gai cao 5,5m khiến cho những vết thương trở nên khủng khiếp.Theo nhóm We Are Monitor, 89 người đã chết khi vượt biên.
Những người di cư cho biết mặc dù được cung cấp thiết bị để hỗ trợ họ vượt biên nhưng họ thường bị chó của lực lượng biên phòng Belarus truy đuổi khi lính canh tìm cách đẩy người di cư ra khỏi lãnh thổ của họ và vào EU.
Điều kiện vào mùa đông đặc biệt khắc nghiệt. Hạ thân nhiệt và tê cóng là chuyện thường gặp
"Nếu anh chạy, họ sẽ cho chó đuổi theo," Dawit nói với tôi."
"Tôi từng thấy có người bị chó cắn vào cổ và cả vào chân nữa."
Olga làm việc cho một tổ chức từ thiện đi vào rừng để hỗ trợ những người di cư.
Bà nói rằng những người bà gặp thường sợ hãi và cần được giúp đỡ y tế.
"Họ bị thương rất nhiều vì dây thép gai. Đôi khi họ bị gãy tay, gãy chân vì nhảy từ hàng rào xuống".
Chúng tôi gặp Olga tại trụ sở của tổ chức từ thiện này.
Nằm ở vùng ngoại vi của một ngôi làng gần đó, đây là một tòa nhà phụ gồm ba phòng, được một người dân ở địa phương hiến tặng.
Họ giữ bí mật về địa điểm của mình do lo sợ phản ứng trả đũa từ những người tức giận trước làn sóng người di cư.
Căn phòng ngổn ngang các thiết bị. Các vật dụng - quần áo ấm, thức ăn, băng gạc và bộ sơ cứu - được xếp cao trên tường. Ở góc phòng có hai chiếc giường đơn để các tình nguyện viên ngủ, nếu ca làm việc cho phép.
Các cuộc gọi cầu cứu có thể đến bất cứ lúc nào trong ngày hoặc đêm và người đến cũng khác nhau.
"Hầu hết bây giờ (vào mùa đông) họ là những nam thanh niên. Nhưng vào tháng 9 và tháng 10, gần một nửa là các cô gái, các cô gái trẻ. Có rất nhiều thanh thiếu niên."
Khi có thể, tổ chức từ thiện này sẽ tiến hành sơ cứu và tư vấn về tị nạn cho những người sẵn sàng lắng nghe.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Mateusz sống và làm việc ở Białowieża và trực tiếp chứng kiến khu rừng này đã thay đổi như thế nào khi ngày càng có nhiều người di cư từ Belarus vào Liên minh châu Âu
Trong khi đó, những trận cháy rừng và rác thải bị bỏ lại bởi những người vượt qua khu vực cấm đã khiến hành vi của động vật trong rừng Białowieża thay đổi.
Nhằm tránh mùi của con người, các đàn bò rừng châu Âu hiện đang di chuyển vào những khu vực của khu rừng mà trước đây chúng từng bỏ qua.
Lượng người qua lại tăng lên kéo theo sự xuất hiện của các loài ngoại lai, buộc các chuyên gia lâm nghiệp phải nỗ lực loại bỏ chúng.
Mateusz Szymura đã làm kiểm lâm hơn 20 năm và sống trọn đời ở Białowieża.
Khi chúng tôi bước qua một cây cầu phủ đầy tuyết giữa khu rừng rậm rạp, ông kể rằng ông thường xuyên bắt gặp người di cư và lo ngại về sự thiếu hành động từ phía Belarus.
"Nếu họ (Belarus) tiếp tục cho phép người di cư xuất hiện trong các khu vực được bảo vệ nghiêm ngặt, thì những vấn đề đối với rừng Białowieża sẽ lại càng gia tăng," ông nói.
Nguồn hình ảnh,Jack Garland, BBC News
Chụp lại hình ảnh,Điều kiện thời tiết vào mùa đông có thể đặc biệt khắc nghiệt và nhiều người di cư bị hạ thân nhiệt
Tuy nhiên, đối với nhiều người, đây chỉ là một điểm dừng chân trên hành trình đến các quốc gia khác ở châu Âu.
Và chừng nào việc di cư bất hợp pháp vẫn còn là lợi thế trong chiến lược chính trị của Belarus, cuộc khủng hoảng này sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến biên giới châu Âu.
Dawit nói với tôi rằng nhiều người anh ta gặp trên đường đi đang hướng đến Vương quốc Anh. Riêng anh ta đã nộp đơn xin tị nạn ở Ba Lan và hiện hồ sơ vẫn đang được xử lý.
"Tôi chỉ muốn được an toàn. Đó là lý do tôi ở lại đây," anh ta nói.
