Kho báu khổng lồ chưa khai thác trị giá 14.800 tỷ USD của Ukraine khiến Putin thèm đánh

Ukraine sở hữu trữ lượng khoáng sản khổng lồ với tổng giá trị ước tính lên đến 14.800 tỷ USD. Tuy nhiên, việc khai thác tài nguyên không hề đơn giản vì yếu tố địa chất, cũng như phần lớn các mỏ khoáng sản quan trọng nằm ở khu vực miền đông do Nga kiểm soát.​

Ước tính Ukraine sở hữu 5% nguồn tài nguyên khoáng sản của thế giới. Ảnh: NPR.

Kho báu khổng lồ chưa được khai thác

Ngày 25/2, Mỹ và Ukraine đã thống nhất khung thỏa thuận về việc khai thác tài nguyên khoáng sản. Theo dự thảo, cả hai bên sẽ cùng khai thác khoáng sản tại Ukraine, với doanh thu được đưa vào một quỹ đầu tư do hai bên đồng quản lý. Chưa rõ Mỹ được hưởng lợi bao nhiêu % trong tổng giá trị khoáng sản khai thác trong tương lai.

Theo Dữ liệu Khai khoáng Thế giới (WMD) năm 2024, Ukraine đứng thứ 40 trên thế giới về khai thác khoáng sản và sở hữu khoảng 5% tổng trữ lượng khoáng sản toàn cầu.


Một nghiên cứu công bố năm 2023 của Cục Nghiên cứu Địa chất và Khai khoáng Pháp (BRGM) xác định Ukraine có hơn 100 loại tài nguyên khoáng sản, bao gồm sắt, mangan, than chì, titanium, lithium và uranium.

Ukraine thống kê trữ lượng tài nguyên khoáng sản của nước này lên tới 111 tỷ tấn, tương đương khoảng 14.800 tỷ USD. Tuy nhiên, 70% lượng tài nguyên nằm ở Donetsk và Lugansk - hai vùng mà Nga đã sáp nhập vào năm 2022.

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) chỉ ra rằng, cuộc xung đột với Nga đã tàn phá nghiêm trọng cơ sở hạ tầng của Ukraine, trong đó gần một nửa công suất phát điện bị hủy hoại. Vì khai thác khoáng sản là một ngành tiêu tốn nhiều năng lượng, các công ty Mỹ đầu tư vào lĩnh vực này cũng sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro.

Mỹ đặc biệt quan tâm đến nguồn khoáng sản của Ukraine


Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) nói ông Zelensky sẽ sớm tới Washington để ký thỏa thuận khoáng sản. Ảnh: The Australian.

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 26/2 cho biết, người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky đã sẵn sàng ký thỏa thuận với Mỹ để cung cấp khoáng sản quan trọng. Ông Trump coi thỏa thuận là cách để Mỹ thu hồi hàng trăm tỷ USD đã hỗ trợ Ukraine kể từ năm 2022.

Kiev dù không hoàn toàn đồng ý với Washington, nhưng vẫn sẽ ký thỏa thuận khung. "Ưu tiên hàng đầu của Ukraine là không để mất Mỹ với tư cách là quốc gia bảo đảm an ninh chính của chúng tôi", ông Zelensky nói.

Dự thảo thỏa thuận giữa hai nước nêu rõ Ukraine sẽ đóng góp một nửa doanh thu từ các nguồn tài nguyên như khoáng sản, dầu khí vào một Quỹ Đầu tư Tái thiết do Mỹ và Ukraine cùng quản lý. Quỹ này sẽ được tái đầu tư hàng năm vào các dự án phát triển Ukraine

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) mô tả Ukraine là "một nhà cung cấp tiềm năng quan trọng" của các kim loại đất hiếm, vốn được EU liệt kê vào nhóm 30 nguyên liệu thô chiến lược.

Tuy nhiên, có những nghi vấn Ukraine phóng đại nguồn khoáng sản thực tế để thu hút sự chú ý của Mỹ. Chuyên gia Robert Muggah, đồng sáng lập tổ chức nghiên cứu rủi ro địa chính trị SecDev, cảnh báo "quy mô tài nguyên khoáng sản thực sự của Ukraine có thể bị thổi phồng".

Mặt khác, Nga cũng đã đề xuất hợp tác với Mỹ để khai thác khoáng sản ở các khu vực nước này kiểm soát thuộc miền đông Ukraine. Điều đó đồng nghĩa giá trị tài nguyên mà Ukraine có thể mang lại cho Mỹ sẽ thấp hơn nhiều.

Những khoáng sản quan trọng của Ukraine mà Mỹ quan tâm

* Đất hiếm


Đất hiếm bao gồm 17 nguyên tố kim loại, có trữ lượng khá phong phú trong vỏ Trái Đất nhưng rất khó khai thác. Khối lượng đất hiếm thu được so với lượng đất đá khai thác là rất nhỏ. Bên cạnh đó, các nguyên tố này thường tồn tại dưới dạng hợp chất trong tự nhiên, đòi hỏi quá trình tinh luyện trước khi sử dụng.

Đất hiếm là nguyên liệu thiết yếu trong ngành công nghệ cao, góp phần sản xuất các thiết bị như điện thoại thông minh và pin xe điện. Ngành quốc phòng cũng sử dụng đất hiếm trong chế tạo nhiều loại vũ khí.

Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cho biết, gần một nửa trữ lượng đất hiếm của Ukraine nằm trong khu vực do Nga kiểm soát. Năm 2023, Cục Địa chất và Khai khoáng Pháp (BRGM) đánh giá Ukraine có thể sở hữu một lượng đáng kể tài nguyên đất hiếm, nhưng cần đầu tư lớn để thăm dò và khai thác.

Viện Địa chất Ukraine cũng tuyên bố nước này có nhiều nguyên tố đất hiếm quan trọng, bao gồm lanthanum và cerium, được ứng dụng trong sản xuất TV và đèn chiếu sáng; neodymium, sử dụng trong tua bin gió và pin xe điện; erbium và yttrium, có vai trò quan trọng trong năng lượng hạt nhân và công nghệ laser. Một nghiên cứu do EU tài trợ cũng cho thấy Ukraine có thể có một trữ lượng scandium nhất định.

Tuy nhiên, theo Javier Blas, cây bút chuyên phân tích và bình luận về lĩnh vực năng lượng của Bloomberg, trữ lượng đất hiếm của Ukraine dường như được phóng đại để thu hút sự chú ý của ông Trump. Javier Blas cho rằng những gì Ukraine có là “đất bị thiêu rụi” chứ không phải là các nguyên tố đất hiếm.

Javier Blas nhận định, cơn sốt về đất hiếm của Ukraine bắt đầu từ chính người Ukraine vào tháng 11/2024, với một “kế hoạch chiến thắng” thổi phồng rất nhiều về tiềm năng tài nguyên khoáng sản của đất nước.

Ukraine không có trữ lượng đất hiếm đáng kể nào ngoài các mỏ scandium nhỏ, theo Javier Blas. Cây bình luận của Bloomberg nêu dẫn chứng: Cục Khảo sát Địa chất Mỹ không liệt kê Ukraine là quốc gia sở hữu bất kỳ trữ lượng đất hiếm nào. Các cơ sở dữ liệu khác thường được sử dụng trong ngành khai khoáng cũng không ghi nhận điều đó.

Mặc dù đất hiếm thường được xem như yếu tố thiết yếu cho các thiết bị công nghệ cao và sản xuất vũ khí, nhưng theo Javier Blas, công dụng của nó thực tế lại bình thường hơn nhiều.


Các quốc gia và vùng lãnh thổ sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới ((Việt Nam đứng thứ 2 nên tình báo Mỹ đang cho rằng Trung Quốc sẽ làm chiến dịch đặc biệt ở Việt Nam nếu Nga thắng). Ảnh: Bloomberg/Cục Khảo sát Địa chất Mỹ.

Trong trường hợp tốt nhất, giá trị của toàn bộ sản lượng đất hiếm trên thế giới chỉ khoảng 15 tỷ USD/năm. Con số đó tương đương với giá trị của chỉ hai ngày sản lượng dầu toàn cầu. Nên ngay cả khi Ukraine có trữ lượng khổng lồ, chúng cũng không có giá trị lớn về mặt địa kinh tế - ông Javier Blas phân tích.

Giả sử Ukraine có thể sản xuất 20% lượng đất hiếm của thế giới thì số tiền thu về sẽ tương đương với khoảng 3 tỷ đô la mỗi năm. Để đạt được con số 500 tỷ đô la mà Trump đề cập, Mỹ sẽ cần duy trì sản lượng của Ukraine ở mức như vậy trong hơn 150 năm.

Theo trang Oilprice.com, Trung Quốc là quốc gia có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới. Trung Quốc sở hữu khoảng 38% tổng lượng đất hiếm thô toàn cầu. Xếp sau là Việt Nam với trữ lượng chiếm khoảng 19%, tiếp theo là Brazil với 18,1%, Nga với 10,4%, Ấn Độ với 6%, Australia với 3,5%. Mỹ và Greenland (Đan Mạch) có trữ lượng ngang nhau, mỗi bên chiếm khoảng 1,3%. Không có quốc gia nào khác sở hữu hơn 1% trữ lượng đất hiếm toàn cầu.

* Titanium

Ukraine nằm trong nhóm 10 quốc gia có trữ lượng titanium lớn nhất thế giới, chiếm 7% sản lượng toàn cầu Việt Nam đứng thứ 4. Titanium là kim loại có tỷ lệ cường độ trên trọng lượng cao, chịu nhiệt tốt và là vật liệu quan trọng trong lĩnh vực hàng không vũ trụ. Trước chiến tranh, Ukraine là nhà cung cấp quan trọng titanium cho ngành công nghiệp quân sự.

Năm 2023, Ukraine đã bán nhà sản xuất titanium lớn nhất của mình cho một công ty tư nhân, công ty này hiện điều hành hai mỏ titanium chính ở Dnipropetrovsk và Zhytomyr.

* Lithium


Phần lớn khoáng sản của Ukraine tập trung ở miền đông, khu vực do Nga kiểm soát. Ảnh: United24.

Lithium là kim loại thiết yếu cho pin lithium-ion dùng trong xe điện, điện thoại thông minh và các thiết bị điện tử khác. Ukraine có trữ lượng lithium lớn nhất châu Âu, khoảng 500.000 tấn, chiếm 3% tổng trữ lượng thế giới.

Tuy nhiên, việc khai thác lithium tại Ukraine chưa được triển khai do yêu cầu vốn đầu tư lớn. Theo chuyên gia Robert Muggah, khoảng 25% trữ lượng lithium của Ukraine nằm trong vùng do Nga kiểm soát. Hơn nữa, lithium của Ukraine chủ yếu tồn tại ở dạng petalite, loại quặng khó khai thác hơn so với spodumene – nguồn lithium chính của các nước khác.

* Than chì

Ukraine có một trong những mỏ than chì lớn nhất thế giới, nhưng sản lượng khai thác vẫn thấp, chỉ chiếm 0,5% tổng nguồn cung toàn cầu vào năm 2020. Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 75% thị trường than chì thế giới.

Than chì là thành phần quan trọng trong sản xuất thép, cũng như trong ngành công nghiệp ô tô, đặc biệt là chế tạo má phanh và gioăng.

* Nickel và Cobalt

Nickel là kim loại màu bạc được sử dụng trong thép không gỉ, động cơ phản lực và pin. Trong khi đó, cobalt là thành phần quan trọng trong pin sạc và nhiều ứng dụng công nghiệp khác.

Ukraine có trữ lượng nickel và cobalt, nhưng sản lượng rất thấp. Năm 2022, Ukraine chỉ xuất khẩu lượng cobalt trị giá 41.400 USD, đứng thứ 69 trên thế giới về sản lượng khai thác cobalt.

Theo NPR, bất chấp tiềm năng khoáng sản khổng lồ, Ukraine vẫn gặp nhiều trở ngại trong việc khai thác. Cuộc xung đột kéo dài khiến cơ sở hạ tầng bị phá hủy nghiêm trọng, trong khi phần lớn trữ lượng tài nguyên lại nằm tại các vùng do Nga kiểm soát.

Tuy nhiên, nếu đạt được một thỏa thuận khai thác hiệu quả với Mỹ và phương Tây, Ukraine có thể trở thành một nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng cho thị trường toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và công nghệ cao.

Johnny Lê Nữu Vượng:

Giả sử Ukraine có thể sản xuất 20% lượng đất hiếm của thế giới thì số tiền thu về sẽ tương đương với khoảng 3 tỷ đô la mỗi năm. Để đạt được con số 500 tỷ đô la mà Trump đề cập, Mỹ sẽ cần duy trì sản lượng của Ukraine ở mức như vậy trong hơn 150 năm.

Bấm để mở rộng...

Có công ty đào đất hiếm của Mỹ hiện diện ở miền Đông thì bọn người Nga ở Donbass đòi ly khai mới không dùng pháo Nga nã sang