

Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Một khách tham quan tạo dáng với xe chiến đấu bộ binh BMP-3 của Nga tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024
- Tác giả,Thương Lê
- Vai trò,BBC News Tiếng Việt
- 2 giờ trước
Phần lớn số tiền đó trước đây đã được chuyển cho Nga, quốc gia trong nhiều thập niên là nhà cung cấp vũ khí và hệ thống phòng thủ chính của Việt Nam.
Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Moscow chiếm hơn 80% lượng vũ khí nhập khẩu của Hà Nội trong giai đoạn 1995-2023.
Nhưng con số này đã giảm trong những năm gần đây, khi Nga không thể cung cấp cho Việt Nam những vũ khí khí tài tiên tiến, cũng như đối mặt với lệnh cấm vận từ phương Tây vì cuộc xâm lược Ukraine.
Điều này càng đẩy nhanh việc Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung, vốn đã bắt đầu trước cả khi Nga đánh Ukraine, chuyển hướng sang mua thiết bị quân sự từ những nhà cung cấp mới, bao gồm Mỹ, Israel, Hà Lan, Hàn Quốc… cũng như tăng cường tự sản xuất vũ khí.
Theo các chuyên gia, Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2024 (Vietnam International Defence Expo 2024) diễn ra từ ngày 19 – 22/12 tại sân bay Gia Lâm, Hà Nội là minh chứng mới nhất cho việc Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung, giảm dần phụ thuộc Nga.
Triển lãm đã thu hút 242 đơn vị từ các cường quốc công nghiệp quốc phòng như Mỹ, Israel, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ...
"Không còn nghi ngờ gì nữa về tính quốc tế và đa dạng của Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2024, hay thậm chí là triển lãm đầu tiên vào năm 2022. Điều đó cộng với việc Việt Nam giới thiệu các thiết bị tự thiết kế và phát triển trong nước cho thấy cuộc chơi đang thay đổi đối với Moscow," Tiến sĩ Benjamin J. Sacks, nhà nghiên cứu từ Rand Corporation, Mỹ, bình luận với BBC News Tiếng Việt.
"Những ngày tháng Nga độc quyền bán vũ khí cho Việt Nam đã qua và đã qua từ lâu rồi," ông nói thêm.
'Lượng nhập khẩu vũ khí Nga xuống 50% và còn giảm thêm'
Tại Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2022, tập đoàn vũ khí hàng đầu của Nga Rosoboronexport góp mặt với gian hàng lớn, gồm drone, xe thiết giáp, trực thăng, máy bay, vũ khí loại nhỏ.Năm nay, Rosoboronexport giới thiệu các mô hình kích thước đầy đủ của tổ hợp tên lửa đối hải Rubezh-ME, xe chiến đấu bộ binh BMP-3 với giáp tăng cường và hệ thống tên lửa chống tăng Kornet-EM đặt trên khung gầm xe bọc thép kháng mìn Typhoon-K.
Nhưng trang Defense Express nhận định chỉ với ba loại vũ khí này, sự hiện diện và sức ảnh hưởng của vũ khí Nga ở Việt Nam đang suy giảm.
Một số ý kiến cho rằng Nga đang hy vọng Việt Nam có thể mua xe chiến đấu BMP-3 để thay thế các phương tiện lỗi thời từ thời Liên Xô, bao gồm gần 300 xe tăng hạng nhẹ PT-76 vẫn đang hoạt động.
Nghiên cứu sinh tiến sĩ Nguyễn Thế Phương, chuyên gia về quốc phòng Việt Nam tại Đại học News South Wales, Úc, không đánh giá cao khả năng này.
Theo ông, Việt Nam có thể thay thế được PT-76 bằng các sản phẩm của công nghiệp quốc phòng trong nước và không cần phải mua BMP-3.
"Dù rõ ràng là các thông số kỹ thuật của các loại vũ khí do Việt Nam sản xuất có thể không bằng BMP-3, cho nên đó không phải là lựa chọn tốt nhất, nhưng đó là sự lựa chọn phù hợp nhất trong thời điểm hiện tại. Nga đang bị phương Tây cấm vận và Việt Nam rất ngại cấm vận," ông Thế Phương nói với BBC.

Nguồn hình ảnh,VGP
Chụp lại hình ảnh,Cận cảnh xe chiến đấu bộ binh BMP-3 với giáp tăng cường của Nga
"Không thể phủ nhận rằng Việt Nam vẫn coi Nga là đối tác quan trọng, nhưng rõ ràng là từ khi nổ ra cuộc chiến Nga – Ukraine thì mọi dấu hiệu đều cho thấy Việt Nam đang muốn rời xa nguồn cung Nga, từ việc có ý định mua máy bay vận tải C-130 của Mỹ, hay chuyến thăm của các lãnh đạo quốc phòng Đông Âu như Cộng hòa Séc, Bulgaria… hoặc gần đây là các dấu hiệu cho thấy Việt Nam có thể mua vũ khí khí tài Hàn Quốc," ông nói thêm.
"Nếu như trước đây Nga là đối tác chính cung cấp 60-70% vũ khí cho Việt Nam thì sắp tới sẽ giảm xuống 50% và thậm chí sau đó còn giảm nhiều hơn nữa," chuyên gia này nhận định.
Trong nhiều năm qua, Nga đã bán cho Việt Nam các tàu ngầm lớp Kilo, khinh hạm lớp Gepard, tàu hộ tống Tarantul, tàu tuần tra bờ biển Svetljak, phi cơ Sukhoi Su-30MK2 và xe tăng chiến trường T-90S/SK.
Lần Việt Nam mua vũ khí lớn từ Nga cuối cùng được công khai là 64 xe tăng T-90 vào năm 2016.
Tiến sĩ Benjamin J. Sacks cho rằng ảnh hưởng về quân sự, chiến lược, kinh tế, ngoại giao của Nga đang suy giảm tại Việt Nam và "thực tế là Moscow biết rõ điều đó".
"Tất nhiên, Nga vẫn coi Việt Nam là rất quan trọng, không hẳn vì bản thân Việt Nam và vì vị trí của Việt Nam ở Đông Nam Á, mà còn vì Việt Nam đã trở thành nơi cạnh tranh giữa Mỹ, Trung Quốc và Nga," chuyên gia từ Rand Corporation nhận định.
"Nga thực sự nhìn nhận vấn đề thay theo góc nhìn về cách họ sẽ ứng xử với Trung Quốc và phản ứng với Mỹ. Và khi họ bán hay trưng bày vũ khí ở Việt Nam, thì có khả năng đó là là loại vũ khí về mặt lý thuyết có thể được sử dụng để chống lại Mỹ, nhưng cũng có thể dễ dàng được sử dụng để chống lại Trung Quốc trong trường hợp có xung đột với Việt Nam, đặc biệt là vũ khí chống tăng trên bộ," ông Sacks đánh giá.

Nguồn hình ảnh,Getty Images
Chụp lại hình ảnh,Các chuyên gia nói với BBC rằng không nên đánh giá thấp mối quan hệ truyền thống Việt - Nga
Dẫu vậy, ông Thế Phương vẫn cho rằng không nên đánh giá thấp mối quan hệ truyền thống Việt-Nga, và nhận định "không loại trừ khả năng Hà Nội và Moscow đang cố gắng có một số đàm phán để đi đường vòng tránh cấm vận".
Trước đây, trong chuyến thăm của Tổng thống Putin đến Việt Nam vào tháng 6/2024, đã có tin đồn là Hà Nội và Moscow đang cố gắng đàm phán để lách cấm vận.
Vào tháng 9/2023, The New York Times trích dẫn một tài liệu nội bộ vào tháng 3/2023 bị rò rỉ của chính phủ Việt Nam, nêu rõ cách Việt Nam đề xuất hiện đại hóa quân đội bằng cách bí mật thanh toán cho các giao dịch mua vũ khí Nga thông qua một liên doanh dầu khí chung với Nga ở Siberia.
Được ký bởi một thứ trưởng tài chính, tài liệu bị rò rỉ cho biết Việt Nam đang đàm phán một thỏa thuận vũ khí mới với Nga nhằm "tăng cường lòng tin chiến lược" vào thời điểm "Nga đang bị các nước phương Tây cấm vận về mọi mặt".