Việc Mỹ không ủng hộ mạnh mẽ Ukraine trong cuộc xung đột với Nga, đặc biệt khi xét đến Bản Ghi nhớ Budapest 1994, có thể làm dấy lên tranh luận về uy tín của Mỹ trên trường quốc tế. Để trả lời câu hỏi này một cách chi tiết, ta cần xem xét bối cảnh của thỏa thuận, cam kết của Mỹ trong đó, và cách hành động của Mỹ trong các cuộc khủng hoảng gần đây được nhìn nhận.
Bản Ghi nhớ Budapest 1994 là gì?
Bản Ghi nhớ Budapest, được ký ngày 5 tháng 12 năm 1994 giữa Mỹ, Anh, Nga và Ukraine, là một thỏa thuận chính trị trong đó Ukraine đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới (khoảng 1.900 đầu đạn hạt nhân chiến lược) để trở thành quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân theo Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT). Đổi lại, Mỹ, Anh và Nga cam kết:
- Tôn trọng độc lập, chủ quyền và biên giới hiện tại của Ukraine.
- Không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực chống lại Ukraine.
- Hỗ trợ Ukraine nếu nước này bị đe dọa hoặc tấn công, bao gồm việc đưa vấn đề lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Đây không phải là một hiệp ước pháp lý ràng buộc chặt chẽ như hiệp ước NATO, mà là một cam kết chính trị. Tuy nhiên, nó mang ý nghĩa lớn vì đã thuyết phục Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân với kỳ vọng được bảo vệ.
Mỹ có mất uy tín không nếu không ủng hộ mạnh mẽ Ukraine?
Lập luận cho rằng Mỹ mất uy tín
- Nga vi phạm thỏa thuận mà Mỹ không phản ứng đủ mạnh: Nga đã vi phạm Bản Ghi nhớ Budapest khi sáp nhập Crimea năm 2014 và tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine năm 2022, bất chấp cam kết tôn trọng biên giới Ukraine. Trong khi Mỹ đã cung cấp viện trợ tài chính và quân sự (hơn 2,5 tỷ USD kể từ 2014 và hàng chục tỷ USD sau năm 2022), Mỹ lại không can thiệp quân sự trực tiếp để bảo vệ Ukraine. Điều này có thể khiến các quốc gia khác nghi ngờ về khả năng Mỹ thực hiện các cam kết an ninh không chính thức, đặc biệt khi so sánh với các cam kết như Điều 5 của NATO.
- Tác động đến không phổ biến hạt nhân: Bản Ghi nhớ Budapest từng được coi là thành công trong việc khuyến khích Ukraine giải trừ hạt nhân, góp phần vào nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu. Tuy nhiên, việc Nga xâm lược mà không bị ngăn chặn hiệu quả bởi Mỹ và Anh có thể làm giảm niềm tin vào các bảo đảm an ninh tương tự trong tương lai. Các quốc gia như Triều Tiên hoặc Iran có thể viện dẫn trường hợp Ukraine để biện minh cho việc giữ hoặc phát triển vũ khí hạt nhân nhằm tự bảo vệ, làm suy yếu uy tín của Mỹ trong vai trò nhà lãnh đạo chống phổ biến hạt nhân.
- Lời hứa không được thực hiện đầy đủ: Trong quá trình đàm phán, quan chức Mỹ từng nói với Ukraine rằng nếu Nga vi phạm thỏa thuận, Mỹ sẽ phản ứng mạnh mẽ. Tuy nhiên, phản ứng của Mỹ chủ yếu là trừng phạt kinh tế Nga và viện trợ gián tiếp cho Ukraine, thay vì hành động trực tiếp hơn. Điều này có thể bị coi là không đủ để bảo vệ Ukraine, làm giảm giá trị lời cam kết của Mỹ.
Lập luận cho rằng Mỹ không mất uy tín
- Bản chất không ràng buộc pháp lý của thỏa thuận: Bản Ghi nhớ Budapest không phải là một hiệp ước quốc tế có tính ràng buộc pháp lý, mà chỉ là một cam kết chính trị. Mỹ không có nghĩa vụ pháp lý phải gửi quân đội bảo vệ Ukraine, mà chỉ cam kết đưa vấn đề ra Hội đồng Bảo an (điều Mỹ đã làm). Do đó, Mỹ có thể biện minh rằng họ không vi phạm cam kết chính thức nào.
- Hỗ trợ đáng kể đã được cung cấp: Mỹ đã đầu tư hàng chục tỷ USD vào Ukraine kể từ năm 2014, bao gồm vũ khí phòng thủ, hỗ trợ kinh tế và trừng phạt Nga. Điều này cho thấy Mỹ không hoàn toàn "không ủng hộ" Ukraine, mà đã hành động trong khuôn khổ tránh đối đầu quân sự trực tiếp với Nga – một cường quốc hạt nhân.
- Ngữ cảnh chiến lược toàn cầu: Mỹ có thể lập luận rằng việc tránh can thiệp quân sự trực tiếp là lựa chọn chiến lược để ngăn chặn leo thang thành xung đột hạt nhân với Nga. Uy tín của Mỹ không chỉ dựa trên một thỏa thuận như Budapest, mà còn trên vai trò lãnh đạo trong NATO và các cam kết quốc phòng khác, vốn vẫn được duy trì mạnh mẽ.
Tác động cụ thể đến uy tín của Mỹ
- Ở Ukraine: Nhiều người Ukraine, bao gồm Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, đã bày tỏ sự thất vọng với Bản Ghi nhớ Budapest, cho rằng nó không mang lại sự bảo vệ thực sự. Điều này làm tổn hại hình ảnh của Mỹ như một đồng minh đáng tin cậy trong mắt người Ukraine.
- Trên phạm vi quốc tế: Các quốc gia khác, đặc biệt là những nước đang cân nhắc từ bỏ vũ khí hạt nhân hoặc phụ thuộc vào bảo đảm an ninh của Mỹ, có thể mất lòng tin vào cam kết của Mỹ nếu không thấy phản ứng mạnh mẽ hơn từ Washington. Điều này có thể ảnh hưởng đến các sáng kiến không phổ biến hạt nhân trong tương lai.
Kết luận
Việc Mỹ không ủng hộ Ukraine bằng hành động quân sự trực tiếp không hẳn là vi phạm rõ ràng Bản Ghi nhớ Budapest, bởi thỏa thuận này không yêu cầu điều đó. Tuy nhiên, nó có thể làm suy yếu uy tín của Mỹ trong mắt các quốc gia khác về khả năng thực hiện các cam kết an ninh không chính thức, đặc biệt trong bối cảnh Nga công khai vi phạm thỏa thuận mà không bị ngăn chặn hiệu quả. Uy tín của Mỹ không chỉ phụ thuộc vào việc họ có giữ lời hứa hay không, mà còn vào cách cộng đồng quốc tế nhìn nhận phản ứng của họ trước những vi phạm như vậy. Để bảo vệ uy tín, Mỹ cần tiếp tục hỗ trợ Ukraine một cách mạnh mẽ và rõ ràng, đồng thời củng cố các cam kết an ninh khác nhằm tránh tạo tiền lệ xấu cho các nỗ lực không phổ biến hạt nhân toàn cầu.
tuoitre.vn
.png "Sex :vozvn (20):"){kind=icon}
.png "Sex :vozvn (19):"){kind=icon}
