Tóm lược khái quát :
2. Tánh Không (Śūnyatā) trong Phật giáo Đại thừa (Mahayāna)
3. "Empty" trong Thiền tông (Zen)

1. Vô ngã (Anatta) trong Phật giáo Nguyên thủy (Theravāda)- "Anatta" (Pāli) có nghĩa là "không có tự ngã", đối lập với khái niệm "Atman" trong Ấn Độ giáo.
- Đức Phật dạy rằng con người không có một linh hồn hay thực thể bất biến. Thay vào đó, chúng ta là tập hợp của ngũ uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức), luôn biến đổi.
- Mục tiêu của nhận thức về vô ngã là diệt trừ chấp ngã, từ bỏ tham ái và đạt đến Niết-bàn.
2. Tánh Không (Śūnyatā) trong Phật giáo Đại thừa (Mahayāna)
- "Śūnyatā" (Trống rỗng/Tánh Không) do Bồ Tát Long Thọ (Nāgārjuna) phát triển trong Trung quán tông.
- Không phải chỉ có con người là vô ngã, mà mọi pháp đều vô tự tính (svabhāva). Không có gì tồn tại độc lập, tất cả chỉ hiện hữu dựa vào duyên khởi.
- Tánh Không không phải là hư vô mà là cái nhìn sâu sắc về bản chất thực tại: mọi thứ đều do duyên sinh, không có bản chất cố định.
Ví dụ: Một chiếc xe không có tự tính riêng biệt, nó chỉ là sự tập hợp của bánh xe, động cơ, khung xe… Không có phần nào trong đó là "cốt lõi của chiếc xe".
3. "Empty" trong Thiền tông (Zen)
- Trong Thiền (Ch’an/Zen), khái niệm "empty" (Không, 無 - Wú, Mu) mang tính thực hành nhiều hơn là lý thuyết.
- Empty không phải là "không có gì" mà là sự buông bỏ mọi chấp trước, kiến giải.
- Thiền sư nổi tiếng Joshu (Triệu Châu) có câu thoại "Vô (Mu)!", khi đệ tử hỏi "Con chó có Phật tính không?" → Hướng người hỏi đến chỗ trực nhận Tánh Không mà không dính mắc vào lý luận.
4. Vô ngã & Tánh Không trong Đạo giáoĐạo giáo không dùng thuật ngữ "vô ngã" nhưng lại có khái niệm "Vô vi" (無爲) và "Tự nhiên" (自然).
Lão Tử trong Đạo Đức Kinh nói:
"Đạo khả đạo, phi thường đạo. Danh khả danh, phi thường danh."
(Cái có thể gọi là Đạo thì không phải Đạo tuyệt đối, cái có thể đặt tên thì không phải tên thật.)
Tánh Không ở đây là sự hòa hợp với tự nhiên, buông bỏ cái "tôi" nhỏ bé, để trở thành một phần của vũ trụ rộng lớn.
5. Empty trong Triết học Phương Tây- Hiện sinh (Existentialism - Sartre, Heidegger): Con người không có bản chất cố định mà tự do tạo nghĩa cho đời mình.
- Hư vô luận (Nihilism - Nietzsche): Không có giá trị hay bản chất tuyệt đối nào tồn tại, mọi thứ đều là cấu trúc tâm trí con người tạo ra.
- Hiện tượng học (Phenomenology - Husserl): Không có "thực tại tuyệt đối", mọi thứ chỉ tồn tại trong ý thức của ta về chúng.